Επανομή

ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Επανομή

Επανομή

Περιγραφή

Από τον Όμηρο αναφέρεται ως ‘’Γιγωνίς Άκρα’’ και κατοικείται συνεχώς από τα νεολιθικά χρόνια. Υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα χωριά τόσο κατά τα Βυζαντινά χρόνια όσο και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της είναι γηγενείς.

Η φυσική ομορφιά της Επανομής προσφέρει εκπλήξεις σε κάθε είδους επισκέπτη. Από τα αρχαιολογικά ευρήματα, από όλες τις ιστορικές περιόδους ( Οργανωμένος Παλαιοχριστιανικός χώρος ταφής στη θέση ‘’Λιμάρι’’ 4ο-5ο αι. , Σαράντα δύο τάφοι 2ου-5ου αιώνα μχ , Παλαιοχριστιανική εκκλησία στη θέση ‘’Μπγιαδούδι’’, Μετόχι της Μονής Αγίας Αναστασίας στη θέση ‘’Κριτζιανά’’),τον υδροβιότοπο, ένα σπάνιας ομορφιάς φυσικό περιβάλλον 4km νότια του οικισμού στη θέση ‘’Τσαίρι’’ ,ενταγμένος στο Δίκτυο προστατευόμενων περιοχών natura , έως τα καταγάλανα νερά στις χιλιομέτρων παραλίες απαράμιλλου κάλλους. Από τις πιο δημοφιλείς παραλίες, ο «ποταμός» με το γνωστό ναυάγιο, «το φανάρι» , «η ακτή αγελαδάρικο» , «το κτήμα του καραγκιόζ», «η παραλία του όρμου Επανομής» και «η ακτή Μεσημερίου».

Пαραλία «Πάλιουρα».
Εξαιρετική επίσης επιλογή είναι η παραλία ‘’Πάλιουρα’’. Αμμώδης ,με κρυστάλλινα νερά , κατάφυτη από πεύκα και οργανωμένη με beach bar που είναι ανοιχτά από το πρωί έως αργά το βράδυ προσφέροντας διασκέδαση στους νέους που την κατακλύζουν καθημερινά.

Ιστορία

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΟΜΗΣ

Η Επανομή (ή όπως γραφόταν παλαιότερα Επανωμή), έχει έκταση 91.541 στρέμματα και ο πραγματικός πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ήταν 8.671 κάτοικοι, οι οποίοι αυξήθηκαν ελαφρώς και έγιναν 8.979 με την απογραφή του 2011. Η έκταση των ακτών της φτάνει τα 40 χιλιόμετρα, ενώ το ακρωτήρι της αποτελεί το γεωγραφικό όριο του Θερμαϊκού κόλπου. Το 1918 ιδρύθηκε η Κοινότητα της Επανομής.

Η αρχή της ιστορίας της Επανομής βρίσκεται πολύ παλιά καθώς είναι από τους αρχαιότερους οικισμούς της περιοχής και κατοικούταν από τα νεολιθικά χρόνια.

Στην περιοχή της Επανομής έχουν βρεθεί πολλά αρχαιολογικά ευρήματα που αναφέρονται κυρίως στα παλαιοχριστιανικά και πρωτοχριστιανικά χρόνια. Από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους είναι το νεκροταφείο στη θέση Λιμόρι, το οποίο εντοπίστηκε βορειοδυτικά της Επανομής. Πρόκειται για οργανωμένο παλαιοχριστιανικό χώρο ταφής ο οποίος ήταν σε χρήση όλο τον 4ο και το πρώτο μισό του 5ου μ.χ. αιώνα.

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως 42 τάφους διαφόρων κατηγοριών, μέσα και γύρω από τους οποίους βρέθηκαν αρκετά σκεύη, αγγεία, κοσμήματα, αλλά και νομίσματα που χρονολογούνται από το τέλος του 2ου μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα. Ανατολικά του νεκροταφείου στο Λιμόρι, στη θέση Μπγιαδούδι, ήρθαν στο φως τα ερείπια μιας τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Ο ναός διέθετε πλούσιο γλυπτό αρχιτεκτονικό διάκοσμο, με πολύχρωμα μάρμαρα και ψηφιδωτά με φύλλα χρυσού και αργύρου.

Τρία χιλιόμετρα νότια της Επανομής βρίσκονται τα Κριτζιανά, ένα από τα τέσσερα μεγάλα μετόχια της Μονής της Αγίας Αναστασίας. Το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφο της Μονής της Αγίας Λαύρας το 1110. Δυστυχώς δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία για τον τοπικό πληθυσμό ή την έκταση των Κριτζιανών. Το βέβαιο είναι ότι το 1530, τα Κριτζιανά υπάγονται ήδη στο Μετόχι της Αγίας Αναστασίας.

Με την πάροδο των ετών το χωριό Κριτζιανά εξαφανίστηκε, χωρίς να έχει εντοπιστεί η ακριβής του θέση, η οποία το πιο πιθανό είναι να βρισκόταν στο σημερινό μετόχι της Αγίας Αναστασίας. Το μετόχι είναι χτισμένο με οχυρωματικό τρόπο, καθώς την εποχή που κατασκευάστηκε, οι πειρατικές επιδρομές ήταν συχνό φαινόμενο στην περιοχή.
Η Επανομή σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας ανήκε διοικητικά στο Ναχιγιέ της Καλαμαριάς και φορολογικά στο χάσι του Λόγγου. Στην επανάσταση του 1821, οι Επανομίτες συμμετείχαν ενεργά με πολλούς αγωνιστές, όπως ο Γεώργιος Ιωάννου, ο οποίος ήταν πληρεξούσιος της Χαλκιδικής στην Α΄ Εθνοσυνέλευση Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, ο Χριστόδουλος Θεοδώρου (γεν. 1796), ο Βασίλειος Αντωνίου (γεν. 1790), ο Τριαντάφυλλος Κώστα (γεν. 1793) και ο Αγγελής Λάμπρου (1796-1864).

Η Επανομή είναι περιοχή υψηλής οικολογικής σημασίας αφού ο υδροβιότοπος που υπάρχει στην περιοχή «Φανάρι», έκτασης 5.500 στρεμμάτων, λειτουργεί ως καταφύγιο αποδημητικών πουλιών και άλλων θηραμάτων και είναι πλούσιος σε χλωρίδα και πανίδα. Ο υδροβιότοπος της Επανομής είναι ενταγμένος στο πρόγραμμα “Natura 2000” της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Επανομή είχε 4.210 κατοίκους το 1940, έγιναν 4.505 το 1951, ανέβηκαν στους 4.908 το 1991, ανήλθαν στους 6.885 το 2001 για να εκτιναχθούν στους 9.055 με την απογραφή του 2011

ΤΟ ΜΕΤΟΧΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ

Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη, στην περιοχή της Επανομής. (40ο24'06"Ν 22ο57΄20") (μεταξύ Επανομής-Ν.Ηράκλειας.)
Η θέση του στρατηγική..
Είναι το μόνο ορατό λείψανο του μεσαιωνικού οικισμού των κριτζιανών και η θέση του έχει επιλεχθεί με μεγάλη επιμέλεια. Βρίσκεται στην άλλοτε κύρια οδική αρτηρία που ένωνε τη Θεσσαλονίκη με την Κασσάνδρα, πλάι σε χείμαρρο και σε σημείο που μπορούσε να ελέγχει όλη τη γύρω κτηματική περιφέρεια, όντας ταυτόχρονα αθέατο από τη θάλασσα.
Αυτό το τελευταίο είχε ιδιαίτερη σημασία, καθώς την εποχή της κτίσης του (1530) η πειρατεία βρισκόταν σε μεγάλη έξαρση στο Βόρειο Αιγαίο.
Το 1525 εμφανίστηκε στα παράλια της περιοχής ο πειρατής Μιστάν Ρεΐζ με σκοπό να διενεργήσει επιδρομές, συνελήφθη όμως από τους Οθωμανούς και οδηγήθηκε αλυσοδεμένος στη Θεσσαλονίκη. Στα 1530 -τη χρονιά ίδρυσης του μετοχιού- κατέπλευσε στην περιοχή ο φημισμένος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα με 18 πλοία, γεμάτα Βερβέρους και Τυνήσιους πειρατές λεηλατώντας, ενώ 2 χρόνια αργότερα το ίδιο πράττουν 5 βενετικές και 3 παπικές γαλέρες (!) υπό τον Αντρέα Ντόρια

Η δράση των πειρατών δικαιολογεί το φρουριακό χαρακτήρα του μετοχιού, το οποίο ακολουθεί μοναστηριακά πρότυπα οχύρωσης.
Ένας πεντάπλευρος περίβολος για καλύτερη προστασία, ενισχύεται από δύο πύργους στα ΝΑ και ΝΔ. Οι πύργοι αυτοί σώζονται ως τις επάλξεις με συνολικό ύψος 10 μέτρα. Αποτελούνται από δύο ορόφους, ενώ το ισόγειο είναι μπαζωμένο για μεγαλύτερη σταθερότητα και στήριξη στο τείχος. Η οροφή τους είναι θολωτή και η τοιχοδομία τους επιμελημένη από λαξευμένους πωρόλιθους. Ανατολικά υπήρχε άλλος ένας πύργος-αντηρίδα, που μεταγενέστερα μετατράπηκε σε φούρνο.
Η κεντρική πύλη βρισκόταν βόρεια, για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκε αρχαίο υλικό, ενώ για μεγαλύτερη ασφάλεια ήταν ενισχυμένη από ξύλινη καταχύστρα.
Δυτικά υπήρχε βοηθητική πύλη-παραπόρτι.
Καθώς μετόχι δίχως ναό δε νοείται, εντός του περιβόλου σωζόταν ως πρόσφατα ναΐσκος. Επρόκειτο για μια μικρή μονόχωρη βασιλική.

Τέλος, στο φρουριακό συγκρότημα δεσπόζει το κεντρικό πυργόσπιτο. Τετράγωνο (9x9.45μ.), με ισόγειο και δύο ορόφους, έφτανε τα 8.7 μ. σε ύψος. Η κεντρική του είσοδος που βρίσκεται στη νότια πλευρά, προσεγγίζεται μέσω διπλής κτιστής σκάλας. Μια ακόμη βοηθητική είσοδος υπάρχει στον ανατολικό τοίχο. Το ισόγειο και ο πρώτος όροφος του πυργόσπιτου ήταν ενιαίοι και χρησίμευαν ως αποθηκευτικοί χώροι (όπου συγκεντρωνόταν και μεγάλο τμήμα της σοδειάς). Ο δεύτερος όροφος περιλάμβανε μία σάλα και τρία δωμάτια, διέθετε εξώστη και αποτελούσε την κατοικία του Οικονόμου, του αντιπροσώπου και τοποτηρητή της μονής.
Το πυργόσπιτο χρησίμευε ακόμη και ως το τελευταίο καταφύγιο άμυνας των υπερασπιστών του μετοχιού. Ο τελευταίος όροφος δε σώζεται πλέον, ενώ βρέθηκαν και ίχνη πυρκαγιάς, πιθανότατα από την επανάσταση του 1821.

Άλλα κτίρια που δε σώζονται πλέον ήταν ο σταύλος, τα κολλιγόσπιτα (κατοικίες των δουλοπάροικων), το μαγειρείο και ο αχυρώνας.
Επιπλέον σε μικρή απόσταση από την οχύρωση διακρίνονται τα θεμέλια άλλων κολλιγόσπιτων (περίπου 32)

Δυστυχώς μια πρωτοβουλιά για ανέγερση νέας εκκλησίας, χωρίς την απαιτούμενη γνώση και σεβασμό στα 1965, είχε ως αποτέλεσμα την κατεδάφιση εκ θεμελείων του παρεκκλησίου καθώς και του τελευταίου ορόφου του πυργόσπιτου.
Το 1976 και το 1986-7 πραγματοποιήθηκαν στερεωτικές και σωστικές εργασίες από την Αρχαιολογική υπηρεσία.

Ιστορία - ο ιδρυτής Θεωνάς

Το μετόχι των Κριτζιανών χτίστηκε το 1530, όπως φανερώνει η σωζόμενη πάνω από την θύρα του πυργόσπιτου, κτιτορική επιγραφή:

"Ι(ησούς) Χ(ριστό)ς Νικά.
Ηγουμενεύοντος Αγ(ί)ας Αν(α)στασίας Θεωνά Ιερομονάχ(ου), Σωφρονίου οικονομεύοντος"
"+Δώρον σοι προσήξαμεν οι ευτελέοις σου δούλοι, μεγαλόνυμε μάρτης Αναστασία κ(αι) δέξε τούτο ως ο Κ(ύριο)ς πάλαι της χήρας λεπτά, κ(αι) αεί μνημονεύη ούτω κακ συ πρόσδεξαι, τούτο νυν το πυργίω. Κ(αι) σκέπε φρούρι του εν αυτώ οικούντ(ας) εκ τ(ων) αισθητ(ών) κ(αι) νοητών πολέμ(ων). Έτ(ος) ΖΛΗΩ' μην(ί) Οκτωβρίω Ιν(δικτιώνος) Δ'(ης)"

Κατά την ίδρυση, Οικονόμος του μετοχιού ήταν ο Σωφρόνιος και Ηγούμενος της Μονής Αγίας Αναστασίας ο Θεωνάς. Ο Θεωνάς υπήρξε σημαντική προσωπικότητα του ελληνικού χώρου κατά τους πρώτες αιώνες της τουρκοκρατίας.
Γεννήθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα, στη Λέσβο ή στη Βέροια (όπου μάλιστα δείχνουν και το σπίτι του). Ακολούθησε τη μοναχική ζωή, αρχικά ασκητεύοντας και στη συνέχεια ως μαθητής του οσίου Ιακώβου, ενώ διετέλεσε για λίγο ηγούμενος στη μονή Τιμίου Προδρόμου, στη Δεβερκίστα της Αιτωλίας. Αργότερα αφού πέρασε από τη Σιμωνόπετρα στο Άγιο Όρος, έγινε ηγούμενος στη μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας που ανακαίνισε ο ίδιος το 1522. Παράλληλα έχτισε σχολείο, νοσοκομείο και ναούς (μαρτυρούνται τουλάχιστον 9 ναοί και παρεκκλήσια) . Η επιρροή του στους χριστιανούς της περιοχής της Θεσσαλονίκης ήταν μεγάλη και έφτασε να αποκτήσει περί τους 150 μαθητές. Το 1539 εκλέγεται μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, θέση στην οποία παρέμεινε ως το θάνατό του, μετά τον οποίο ανακηρύχθηκε άγιος (τιμάται στις 4 Απριλίου)

Αξιοθέατα